ÇOCUKLARDA İDRAR KAÇIRMA

İdrar kaçırma nedir?

İdrar kaçırma (enürezis) uygunsuz ya da sosyal olarak kabul edilemeyecek yer ve zamanda istemsiz olarak idrar yapma durumudur. Uykuda ya da uyanık iken idrar kaçırma olabilir. Çoğunluğu erkek çocuklar olmak üzere

5 yaşındaki çocukların yaklaşık % 15-20’sı

7 yaşındaki çocukların yaklaşık % 5-10’u

15 yaşındaki çocukların yaklaşık % 1-2’si uykuda işemektedirler.

Erişkinlerde de % 0.5-1arasında enürezis görülmektedir.

Beş yaşını doldurmuş bir çocukta bir ayda ikiden fazla uykuda işeme olursa anormal kabul edilir.

 Primer enürezis: Uykuda işeme doğumdan beri vardır, yani çocuğun yaşamında yataktan kuru kalktiği uzun bir dönem hiç gerçekleşmemiştir.

Sekonder enürezis: En az altı ay süren bir kuru dönemin arkasından enürezis yakınmaları başlamıştır. Tüm enürezisli çocukların yaklaşık %20-25’inde sekonder enürezis görülmektedir.

 Ailesel eğilim: Uykuda işeyen çocukların ailelerinde, anne ve/veya babada çocukluk döneminde enürezis anamnezine oldukça sık rastlanır. Ailesel anamnez ülkemizdeki enürezisli çocuklar için de yüksek oranda bulunmaktadır

İdrar kaçırma sebepleri nelerdir?

Enürezis aslında bir hastalık değil semptomdur. Bu semptoma neden olabilecek bir ya da birden fazla etyolojik faktör söz konusu olabilir.

1. İdrar tutma ve yapma ile ilgili sistemlerin gelişmesinde gecikme
2. Tuvalet alışkanlığının kazanılmasında sorun: Tuvalet alışkanlığı idrar kesesi (mesane) kontrolünün kazanılmaya başlandığı yaş döneminde verilmez ise bu çocuklarda büyük oranda enürezis görülebilmektedir
3. Hormonal bozukluklar
4. Uyku bozuklukları: Enürezisli birçok çocuğun ailesi çocuğun uykusunun çok ağır olduğunu ve çok güç uyandığını belirtmektedirler. Ancak yapılan çalışmalar ve klinik gözlemler uyku ile ilgili sorunların da enürezisi tek başına açıklamakta yeterli olmadığını göstermektedir.
5. Psikolojik faktörler: Psikolojik ya da psikiyatrik bozukluklar enürezis etyolojisinde çok sık suçlanmakta ve enürezisli çocuklarda sosyal uyum sorunları ve davranış bozuklukları olduğu iddia edilmektedir. Ancak enürezisli çocuk toplumunda gerçek psikiyatrik hastalık ya da davranış bozukluğu olan hasta oranı çok düşük olup enürezise eşlik ettiği düşünülen spesifik bir psikiyatrik hastalık veya davranış bozukluğu bildirilmemiştir. Yine son yıllarda yapılan bazı çalışmalarda psikolojik bozukluğun enürezise değil, enürezisin bazı davranış bozukluklarına neden olduğu gösterilmektedir. Enürezisi tedavi edilen çocuklarda olumlu psikolojik değişikliklerin gözlenmesi psikopatolojinin enürezise değil de enürezisin psikopatolojiye neden olduğu görüşünü desteklemektedir.
6. İdrar yolu iltihapları
7. İdrar yollurında doğuştan olan anormallikler

İdrar kaçırma yakınması olan çocuğun değerlendirmesinde neler yapılır?

Enürezisli hastalar genellikle sağlıklı çocuklardır ve başka herhangibir patolojileri yoktur. Enürezis nedeniyle ilk başvuran hastaya yapılacak olan değerlendirmenin en önemli amacı anatomik bir üriner sistem patolojisi olup olmadığını anlamaktır. Bu nedenle

İdrar kaçırma öyküsü: Enürezisli hastadan alınacak ayrıntılı ve iyi bir öykü birçok gereksiz incelemeyi önler. Hastalarda bir işeme çizelgesi doldurması istenmelidir.

Fizik Muayene: Genel bir muayenenin yanısıra tam bir nörolojik ve genital muayene yapılmalıdır.

Tam idrar analizi ve idrar kültürü

Bu değerlendirmeler sonucunda eğer çocukta sadece uykuda işeme mevcutsa, muayene bulguları normalse ve idrar tetkiki normalse bu durumda komplike olmayan enürezis tanısı konulur ve ilave herhangibir tetkike gerek duyulmaz.

Komplike olmayan enürezis nasıl tedavi edilir?

Değişik tedavi yöntemleri vardır. Başlangıçta çocuk ve aile ile değerlendirme sonuçları ve uygulanabilecek tedavi yöntemleri hakkında ayrıntılı ve sabırlı bir şekilde konuşmak ve en uygun ve en yararlı olacak tedavi seçeneğini belirlemek gerekir. Komplike olmayan enüreziste iki türlü tedavi yöntemi vardır:

1. Davranış Modifikasyonu
2. Farmakolojik Tedavi

 

Bunlar dışındaki sıvı alımının kısıtlaması, sık çişe kaldırma, cezalandırma, hipnoz gibi yöntemlerin başarılı olduğuna dair bilimsel kanıt yoktur.

Davranış Modifikasyonu

 Davranış modifikasyonu yöntemleri daha başarılı sonuç veren ve nüks oranları daha az olan yöntemlerdır. Ancak bu yöntem hekim, aile ve çocuk arasında iyi bir iletişim ve sabır ister.

1. Motivasyon Tedavisi: Amaç çocuk ile anne baba arasında iyi bir ilişki geliştirmektir. Takvim yöntemi uygulanarak çocuk yatağını ıslatmadığı günlerde ödüllendirilir. Tek başına genellikle yeterli değildir. Başarı şansı %25 civarındadır.
2. Kondisyon-Alarm Tedavisi: Alarm cihazı çocuğun iç çamaşırına yerleştirilen ve çocuk idrar yapmaya başladığında sesli uyarı veren bir sistemdir. 7 yaşından küçüklerde uygulanması zordur. 4-6 aylık bir tedavi sonrası %65-85 arasında bir başarı şansı vardır. Ancak tedavi kesildikten sonra tekrarlama riski bulunmaktadır.
3. Mesane retansiyonu Eğitimi: Enürezisli bazı hastalarda mesane kapasitesinin normalden düşük olması nedeniyle bu tür bir tedavi uygulanabilinir. Bu tedavide gün boyu çocuğa aşırı sıvı içirilir ve idrarını uzun süre bekletmesi istenir. Pratikte çok yararlı bir yöntem değildir.

İlaç tedavisi:

Uygulaması kolay ve kısa sürede sonuç veren bir tedavi yöntemidir ancek tekrarlama oranı yüksektir.

Komplike enürezis nedir?

Eğer hastada  idrar kültürü incelemesinde bakteri üremesi varsa, idrar yolu enfeksiyonu hikayesi ya da varlığı tesbit edilmişse, sinir sistemi muayenesinde anormal bulgular saptanmışsa, uyanık iken idrar kaçırma ya da tutamama ile birlikte  her uykuda işeme mevcutsa bu durumda komplike enürezis durumundan bahsedebiliriz.

Eğer hastada komplike bir enürezis düşünülüyorsa başlangıçta yapılan tetkiklere ilave olarak:

Böbrek ve idrar yollarının  ultrasonografi ile incelenmesi

İşeme sonrası mesanede kalan idrar miktarının ölçümü

Röntgen tetkiki: Omurgada doğuştan bir anormallik olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla yapılır. İ

İşeme sistoüretrografisi (Voiding Sistoüretrografi): Mesanede bir anormallik ve böbreklere idrar kaçışı olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla yapılır

 MR: Sinir sisteminin  muayenesinde normal olmayan bulgular saptanmışsa doğuştan bir anormallik olup olmadığının tespiti amacıyla yapılır.

Ürodinami: İdrar kesesi ve idrar yolu arasındaki koordinasyon, idrar kesesinin dolma ve boşalma anındaki durumları değerlendirilir.

Komplike enürezis nasıl tedavi edilir?

Tespit edilen nedene yönelik tedavi uygulanır.